Rasti i familjes Syku është një shembull tipik i përndjekjes klasore në fshatrat shqiptare gjatë regjimit totalitar. Sekuestrime, internime dhe burgosje u përdorën për të zhdukur shtresat e pasura dhe për të vendosur kontrollin e plotë shtetëror mbi individin dhe pronën. Ky regjimi kërkoi të sundonte jo vetëm përmes frikës, por edhe përmes “fshirjes së kujtesës historike” dhe shkatërrimit të lidhjeve tradicionale shoqërore.
Për këtë studim janë shqyrtuar disa dosje, si:
- Dosja e përpunimit 2-B, nr. 870, lidhur me Prel Sykun, me një volum prej 94 faqesh. Në këtë dosje gjenden materiale të shumta mbi përndjekjen e Prel Sykut dhe cilesimin e tij si kulak. Dokumentet më të rëndësishme janë ai i arrestimit sekret dhe ai i tentativës për të tërhequr bashkëpunëtorët e tij.
- Dosja 2017-A, me 304 faqe, ku Prel Syku akuzohet si një nga organizatorët e një grupi antikomunist që kishte tentuar të përmbyste pushtetin.
- Dosja 11926/2, me 4020 faqe, një dosje hetuesie ku gjykohen Leke Syku dhe Prel Syku, të cilët akuzohen për agjitacion dhe propagandë dhe cilesohen si kulakë.
- Dosja 11926-A, me 2004 faqe, ku gjykohen në grup Llesh Syku, Gjon Syku dhe Prel Syku, dhe ku gjendet një citat që i identifikon ata si nipër të Gjon Syk Për të shkatërruar ndikimin e familjes në komunitet, oficerët përgjegjës të ngarkuar nga ish-Sigurimi i Shtetit, zhvilluan një fushatë të gjerë e cila përfshinte:
- Reporter për “përpunim aktiv” të familjes Syku;
- Tentativa për rekrutimin e disa anëtarëve për bashkëpunim me organet e sigurisë;
- Izolimin dhe survejimin e vazhdueshëm të të tjerëve, të cilët konsideroheshin elementë armiqësorë.
Në vijim punimi i plotë i prezantuar në aktivitet.
Qëllimi kryesor ishte kontrolli dhe shkatërrimi i ndikimit të familjes Syku në jetën ekonomike dhe sociale të komunitetit.
Përveç dëmtimeve ekonomike, familja Syku u përball me ndjekje politike të ashpër :
- Gjok Syku, u internua dhe më pas u dënuar për “agjitacion dhe propagandë”;
Pal Prek Syku, mori një dënim prej 9 vjetësh për lidhje me grupime antikomuniste;
Lek Zef Syku u dënuar me 7 vjet burg, për tentativë arratisjeje;
Prel Kol Syku, u dënuar me 10 vjet burg në Spaç për refuzim bashkëpunimi me Sigurimin
Gjithashtu, gjatë këtij hulumtimi janë studiuar dosje nga Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave, kryesisht ato të marra nga arkivi i Lezhës, ku dëshmohet dëmi që iu shkaktua familjes Syku nga reforma, pronat që zotëronin dhe pasojat e tjera të saj. Dokumentimi dhe studimi i historive përmes fakteve arkivore të nxjerra nga Arkivi i AIDSSH dhe DPA janë thelbësorë për ruajtjen e kujtesës historike, për nxitjen e reflektimit shoqëror dhe për ndërtimin e një kulture demokratike që respekton dinjitetin, liritë dhe të drejtat e njeriut. Kujtesa e rasteve si ai i familjes Syku ndihmon në kuptimin e natyrës së represionit komunist dhe luan një rol të rëndësishëm në parandalimin e përsëritjes së modeleve të sundimit autoritar.
