Raporton: Anëtari i Autoritetit, z. Altin Hoxha
Në emër të Autoritetit për Informimin mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit, z. Altin Hoxha, anëtar i Autoritetit, paraqet përpara Kuvendit të Shqipërisë raportin vjetor të veprimtarisë për vitin 2024.
Raporti pasqyron punën institucionale në zbatimin e misionit kushtetues për garantimin e të drejtës së qytetarëve në informim, ruajtjen dhe administrimin e dokumenteve të ish-Sigurimit të Shtetit, si dhe në nxitjen e kujtesës historike përmes transparencës, kërkimit shkencor dhe edukimit publik.
I nderuar kryetar i Kuvendit
Të nderuar zonja dhe zoterinj deputetë,
Nëntë vjet pas krijimit të Autoritetit për Informimin mbi Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit, kujtojmë vendimin e Kuvendit të Shqipërisë për ngritjen e këtij institucioni si një nevojë urgjente shoqërore për t’u përballur me të kaluarën. Qëllimi themelor ishte hapja e arkivave të ish-Sigurimit të Shtetit dhe e dokumenteve të institucioneve të tjera hetimore si hetuesi, prokurori dhe gjyqësore të lidhura me këtë institucion famëkeq në ndëshkimin e qindra e mijra shqiptarëve të pafajshëm.
Krijimi i Autoritetit i dha shoqërisë shqiptare mundësinë për të njohur të vërtetën mbi traumat, censurën, ndëshkimet politike dhe zhdukjet që kanë shënuar dekada të tëra të historisë sonë.
Gjatë këtyre nëntë viteve, grupet e interesit dhe veçanërisht të mbijetuarit e regjimit komunist, ish-të përndjekurit politik dhe të internuarit, kanë gjetur në AIDSSH një hapësirë për t’u njohur me dokumentet arkivore dhe për të ndriçuar fatet e të afërmve të tyre.
Kampet e internimit në Tepelenë, Valias, Porto-Romano, Fushë-Krujë e Berat tashmë janë dokumentuar përmes burimeve arkivore të pasura. Këto dokumente dëshmojnë historitë prekëse të klerikëve shqiptarë, të grupeve të opozitës, të të ashtuquajturve “sabotatorë të naftës”, ku u ekzekutua dhe u burgos i gjithë zinxhiri komandues i industrisë së naftës.
Në to pasqyrohen gjithashtu historitë e dhunës dhe të persekutimit, si rasti i vrasjes së inxhinierit polak Zyber, apo i ndëshkimit të rëndë ndaj intelektuales Musine Kokalari dhe shkrimtarit Martin Camaj. Po kështu, dokumentet zbardhin fatin tragjik të grupit çam, ku Taho, Temë dhe Sokol Sejko u ekzekutuan, ndërsa i vetmi që mbeti gjallë, Rajmond Sejko, ende sot nuk ka një varr për t’u nderuar nga familjarët e tij.
Në këtë zinxhir tragjik përfshihet edhe figura e shkrimtarit të talentuar Bilal Xhaferri — një zë i lirë e premtues i letërsisë shqiptare, i cili, i përndjekur nga regjimi, u detyrua të arratisej dhe humbi jetën në moshë të re, larg atdheut e familjes.
Këto dhe shumë dëshmi të tjera mbi vrasjet dhe zhdukjet me forcë — të pranuara në dokumentet e vetë Sigurimit të Shtetit — janë bërë pjesë e ekspozitës “Të Zhdukurit”, e cila tërhoqi vëmendjen e gjerë publike dhe të vetë Kryeministrit, duke shënuar një moment të rëndësishëm në përkujtimin e Ditës Ndërkombëtare të të Zhdukurve.
Ky është një tjetër mision që Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit po e zhvillon me përkushtim, në bashkëpunim me Komisionin Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur (ICMP), për të ndriçuar të vërtetat e së shkuarës dhe për t’u dhënë drejtësi e dinjitet viktimave dhe familjeve të tyre.
Veprimtaria e ish-Sigurimit të Shtetit la pasoja të thella mbi individin dhe shoqërinë, duke lënë pas një trashëgimi të dhimbshme përsekutimesh, zhdukjesh të detyruara, ndëshkimesh politike dhe një propagande e censure që synonte fshirjen e së vërtetës.
Për të pasqyruar këtë aktivitet të Autoritetit, të cilin unë do ta quaja një mision të tij, po përmend disa nga drejtimet kryesore të punës për vitin 2024.
–Së pari fokusi kryesor ishte arkiva digjitalizimi masiv i dokumenteve, deklasfikimi në rritje në shërbim të informimit të qytetarëve dhe studiuesve.
–së dyti identifikimin i vendvarrimeve të reja, të dyshuara, për të zhdukurit në diktaturë përmes hetimeve adminisrative dhe atyre në terren në bashkëpunim me familjarët dhe pushtetin lokal në drejtim të ruajtjes dhe mos tjetësimit të vendit të dyshuar.
–së treti informimi i qytetarëve u bë më cilësor h më i shpjte edhe pse numrin i kërkesve gjtaë 2024 ishte me i lartë se një vit më parë.
-së katërti, verifikimi i figurës dhe emërimet në detyrë, në përputhje me parashikimet e nenit 29 të ligjit bazë të Autoritetit, kanë vijuar me intensitet gjatë vitit 2024. Procesi ka përfshirë të zgjedhurit në organet legjislative dhe ato të qeverisjes vendore, si dhe bashkëpunimin me pushtetin lokal për dhënien e titujve të nderit dhe emërtimin e hapësirave publike. Gjatë vitit 2024 është vërejtur një rritje e ndjeshme e kërkesave në këtë fushë, çka dëshmon për rritjen e ndërgjegjësimit institucional dhe publik mbi rëndësinë e verifikimit të figurës në proceset e vendimmarrjes dhe të kujtesës institucionale.
–Së pesti, Bashkëpunimi ndërinstitucional me institucionet brenda dhe ndërkombëtare ka njohur progres. Në tetor të vitit 2024 pritëm për të herë të parë në Tiranë, Konferencën e 16 –të vjetore të Rrjetit Evropian të Autoriteteve për Dosjet e Policisë sekrete ku përfaqësues nga Gjermania, Polonia, Hungaria, Sllovakia, Bullgaria, Rumania, Estonia, Ukraina e vende të tjera ndanë përvojat e tyre mbi menaxhimin e dosjeve të ish-policive sekrete, duke vënë theksin mbi transparencën, edukimin historik dhe krijimin e një platforme të përbashkët digjitale.
Së fundi, por jo për nga rëndësia, edukimi qytetar dhe ndërgjegjësimi shoqëror kanë qenë një shtyllë thelbësore e veprimtarisë së Autoritetit gjatë vitit 2024. Përmes platformave dhe projekteve të posaçme, si “Mësojmë nga e Kaluara”, botimeve me karakter edukativ, diskutimeve në kuadër të Klubit të Librit, si edhe përmes simpoziumeve shkencore dhe ekspozitave tematike, AIDSSH ka vijuar të nxisë reflektimin kritik mbi të kaluarën dhe të kontribuojë në ruajtjen e kujtesës historike si vlerë themelore e shoqërisë demokratike. Këto nisma kanë forcuar lidhjen e Autoritetit me brezat e rinj dhe me institucionet arsimore, duke e bërë kujtesën historike pjesë të dialogut qytetar dhe të kulturës së së vërtetës.
Arkiva e Autoritetit
Gjatë vitit 2024, AIDSSH ka vijuar grumbullimin e materialeve arkivore të ish-Sigurimit të Shtetit, duke pasuruar fondin me 3,244 njësi arkivore, ose 55,289 fletë and 5,732 kartela, për të siguruar një kërkim sa më të plotë për qytetarët dhe studiuesit. Në kuadër të projektit të Kartotekës regjistruar 204,532 të dhëna të reja kërkimi, çka e ka bërë procesin e kërkimit më efikas dhe të aksesueshëm.
Në drejtim të deklasifikimit, në funksion të hapjes totale të dokumenteve ndaj publikut, janë përpunuar 17,303 njësi arkivore, përkatësisht 1,096,699 fletë dokumente. Për periudhën 2022–2024, numri i dokumenteve të deklasifikuara ka arritur në 23,663 njësi and 1,408,537 fletë arkivore.
Procesi i digjitalizimit masiv u intensifikua që nga nëntori 2023 dhe gjatë gjithë vitit 2024, duke kombinuar digjitalizimin rast pas rasti me skanimin masiv në bashkëpunim me operatorë privatë. Nga viti 2017 deri më 2024, janë digjitalizuar 3,743,876 imazhe, duke dyfishuar fondet e digjitalizuara gjatë dy viteve të fundit dhe duke krijuar një arkivë digjitale të pasur dhe të aksesueshme për publikun dhe studiuesit
Informimi i qytetarëve
Gjatë vitit 2024, AIDSSH ka vijuar trajtimin e kërkesave të qytetarëve me kujdes dhe përkushtim, duke respektuar ndjeshmërinë e familjeve të prekura dhe duke ndriçuar të kaluarën për brezat pasardhës. Procesi ka përfshirë qartësimin e fatit dhe rrethanave të individëve, si dhe zbardhjen e pseudonimeve të bashkëpunëtorëve të ish-Sigurimit të Shtetit.
-Këtë vit janë regjistruar 503 kërkesa të reja, dhe janë mbyllur 535, duke përpunuar 80,474 faqe dokumentacioni, prej të cilave 27,248 janë anonimizuar. Nga fillimi punës së Autoritett deri më 31 dhjetor 2024, kemi trajtuar gjithsej 3,701 kërkesa individuale, nga të cilat janë mbyllur 3,547 (96% përmbushje).
-Për qasjen në politika dhe programe rehabilituese janë trajtuar 216 kërkesa, kryesisht për dokumentimin e internimeve (152) and burgimeve (56) për efekt pensioni.
– Në funksion të zbardhjes së pseudonimeve të bashkëpunëtorëve, deri ne dhjetor të vitit 2024 kanë hyrë 149 kërkesa, dhe janë mbyllur 127 (85%) për të cilat janë përpunuar mbi 50,000 faqe. Janë trajtuar gjithashtu 8 kërkesa që burojnë nga e drejta e do qytetatrit për t’u informuar me ndryshimet ligjore që hynë në vitit 2020 nga të cilat vetëm 1 ka rezultuar me të dhëna.
Për ta mundësuar këtë të drejtë Autoriteti po punon në kuadër të përmirësimit të transparencës së procesit, të ofrimit të mbështetjes psikologjike dhe asistencës ligjore për kërkuesit, si dhe planifikon zhvillimin e një platforme online për menaxhim më efikas të kërkesave, titulluar Mediateka, që po zbatohet gajtë vitit 2025.
Verifikimi i Figurave
Debati mbi të shkuarën nuk mund të jetë i plotë pa procesin e verifikimit të figurave publike. Qytetarët duhet të kenë të drejtën të njohin kandidatët për detyra të larta shtetërore dhe të votojnë të informuar ndërkohë
Gjatë periudhës janar–dhjetor 2024, Autoriteti ka trajtuar 82 kërkesa për verifikim, që përfshijnë 263 kandidatë, prej të cilëve janë verifikuar 251 persona. Nga ky numër, 25 individë rezultojnë të kenë figuruar në dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit, në role si bashkëpunëtorë, ndihmës gjyqtarë, hetues apo dëshmitarë në procese politike.
Në krahasim me vitin 2023 kemi një rritje e ndjeshme të numrit të kandidatëve për verifikim (263 nga 232). Kjo tregon se çdo kërkesë përfshin një gamë më të gjerë personash dhe analizë më të thelluar dokumentesh. Po ashtu, numri i personave që rezultojnë me dokumente është rritur nga 14 në 25, çka pasqyron rritjen e transparencës dhe efektivitetit të procesit të verifikimit.
Autoriteti ka ndërmarrë gjithashtu hapa për zbatimin korrekt të ligjit në verifikimin e figurave të propozuara për dekorata, tituj nderi apo emërtimin e hapësirave publike me emra personalitetesh historike. Këto veprime janë shoqëruar me kujdesin për vendvarrimet e dyshuara, varret e pashënuara dhe ruajtjen e vendeve të kujtesës, në bashkëpunim me strukturat e arsimit, bibliotekat dhe muzeumet lokale.
Për të orientuar këtë proces, është hartuar një udhëzues praktikmbi mënyrën e bashkëpunimit me pushtetin vendor, ku përcaktohen qartë procedurat, përgjegjësitë dhe standardet për verifikimin e kandidatëve për dekorata, tituj nderi, emërtim rrugësh apo kujdesin ndaj vendeve të kujtesës.
Autoriteti ka zhvilluar një takim zyrtar me Ministrin e Shtetit për Pushtetin Vendor për diskutimin e draft-udhëzuesit dhe koordinimin e veprimeve, si dhe ka kërkuar bashkëpunim me Agjencinë për Mbështetjen e Vetëqeverisjes Vendore në zbatim të VKM nr. 277/09.04.2024. Ky proces synon një veprim të strukturuar, transparent dhe të harmonizuar me pushtetin vendor, duke garantuar që çdo vendimmarrje mbi figurat publike dhe kujtesën historike të mbështetet në të dhëna të verifikuara dhe në respekt të ligjit.
Autoriteti ka intensifikuar bashkëpunimin me Komisionin Qendror të Zgjedhjeve dhe institucionet publike për të siguruar integritetin e zyrtarëve dhe kandidatëve në zgjedhje, duke propozuar ndryshime ligjore në Kuvend për përmirësimin e mekanizmave të verifikimit dhe duke kërkuar ndërhyrje edhe në ligjet nr. 138/2015 dhe nr. 8580/2000.
Për të garantuar një proces zgjedhor të ndershëm, Autoriteti ka kërkuar bashkëpunim me Komisionerin Shtetëror për Zgjedhjet dhe institucionet kushtetuese për riverifikimin e figurave të zyrtarëve të pajisur më parë me certifikata pastërtie, sipas ligjit nr. 45/2015. Ky proces forcon integritetin institucional dhe besimin qytetar, duke siguruar vendimmarrje të bazuara në dokumentacion arkivor dhe standarde demokratike
Mbështetja shkencore dhe edukimi qytetar – 2024
Gjatë vitit 2024, AIDSSH ka zhvilluar aktivitete për të mbështetur studimin shkencor dhe mediatik, duke afruar dokumentet arkivore tek studiues, mësues, studentë dhe nxënës Janë trajtuar 115 kërkesa kërkimore dhe mediatike dhe janë vënë në dispozicion 130,000 faqe dokumentacioni. Studiuesit kanë hulumtuar 542 figura historike and 18 ngjarje, ndërsa janë mbledhur dëshmi gojore nga të prekur dhe familjarë, përfshirë dëshmi për kampin Porto-Palermo and për Spaçin, të përdorura për dokumentimin historik dhe për pasurimin e platformës online spac.al.
Përveç hulumtimeve, AIDSSH ka zhvilluar tre ekspozita arkivore dhe dy simpoziume shkencore, duke integruar dëshmi dhe prezantime nga studiues dhe familjarë të të përndjekurve politikë. Platforma “Mësojmë nga e Kaluara”, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Këshillin e Europës, ka promovuar edukimin historik në kurrikulat shkollore përmes turit të leximit në ku janë përfshirë mbi 500 mesues dhe nxënës të arsimt parauniesitar në 7 qytete të vendit.
U zhvilluan 6 Klube Libri “Mësojmë nga e Kaluara” with 346 pjesëmarrës (mësues, pedagogë, studentë, ish-të përndjekur politikë, familjarë dhe studiues), ku letërsia u kombinua me dëshmi arkivore për të nxitur reflektimin dhe njohjen e historisë.
Në fushën e botimeve të përshatura për sistemin parauniversitar u publikua libri “Sunrise in Spaç” dhe u përgatit “Broken Borders”, (do të publikohet në 2025), së bashku me buletinet dhe albumin e vitit 2024. Janë zhvilluar 30 aktivitete edukative në ambientet e AIDSSH dhe jashtë saj, përfshirë 7 vizita në arkiv.
Angazhimi mediatik ka përfshirë 44 njoftime për shtyp, mbi 500 postime në rrjetet sociale dhe 10 intervista, duke siguruar transparencë dhe ndërgjegjësim publik mbi dosjet e ish-Sigurimit dhe kujtesën historike. Janë zhvilluar llogari dhe platforma online si mediateka_aidssh, Spac.al, Kampi i Tepelenës dhe të tjera, të cilat rrisin qasjen ndaj publikut dhe edukimin qytetar.
Me mbështetjen e OSBE, AIDSSH hartoi një manual të specializuar mbi qasjen në dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit, botimi i të cilit është në dispozicion të medias dhe studiuesve. Në kuadër të këtij projekti u mbajt punëtoria “Qasja në Dosjet e ish-Sigurimit të Shtetit”, me pjesëmarrjen e 14 gazetarëve, 7 kërkuesve shkencorë and 11 studentëve nga fushat e komunikimit, gazetarisë, historisë, sociologjisë dhe shkencave politike. Aktiviteti ofroi mundësi për shkëmbim njohurish dhe praktikash ndërkombëtare, si dhe aftësi konkrete për trajtimin e informacionit historik.
Të zhdukurit në dikaturë
Në zbatim të Konventës së OKB për Zhdukjet me forcë miratuar nga Kuvendi i Shqipërisë AIDSSH është angazhuar për të krijuar një mekanizëm rehabilitues sa më efektiv për të gjithë ata që pësuan padrejtësi, u përballën me vdekjen, por nuk u sistemuan në një varr të shënjuar.
Procesi i gjetjes së të zhdukurve në periudhën e komunizmit mbetet ende i papërfunduar, Shumë familje nuk kanë gjetur paqe, duke mbetur të zhytura në dhimbje. AIDSSH u bën thirrje që ata të mos humbin shpresën, pasi humbja e saj ushqen harresën dhe mohimin. Autoriteti ka vijuar hetimet për të siguruar që çdo trup i pagjetur të kërkohet dhe çdo vendvarrim i pashënuar të hetohet.
Kështu gjatë vitit 2024 janë administruar 59 kërkesa nga familjarët dhe të afërmit e të zhdukurve, nga të cilët 20 femra dhe 39 meshkuj. Numri total i kërkesave të familjarëve është 400, deri më tani.
Nga 120 vendvarrime të dyshuara, të dala nga raportet e mëparshme të Institutit të të Përndjekurve Politikë, janë hetuar, evidentuar dhe shënjuar 11 vendvarrime prej të cilave 2 janë të dokumentuara me prova dhe dëshmi. Ndërkaq, 5 vendvarrime të reja janë verifikuar në fillim të vitit 2025. Janë kryer gjithashtu 7 hetime administrative me rëndësi historike dhe juridike, përfshirë ato në kampin-burg të Spaçit dhe vendvarrimet e të klerikëve katolikë në Shkodër.
ICMP këtë shtator kreu kërkime me metoda jo-invazive ne disa prej vendvarrimeve të dyshuara dhe te hetuara nga Autoritetit, ndërkohë që vijojmë me tej përpjekjet tona për realizmin e VKM, që do të mundësojë përcaktimin e autoriteteve përgjegjëse dhe mekanizmave institucionalë për gjetjen, identifikimin dhe rikuperimin e eshtrave të personave të zhdukur ose ekzekutuar gjatë periudhës së komunizmit, si dhe garantimin e mbrojtjes dhe ruajtjes së vendvarrimeve të tyre.
Po punojmë për trajnimin e stafit të Drejtorisë në përdorimin e platformës ndërkombëtare “Sistemi i Menaxhimit të të Dhënave të Integruara” (iDMS). Kjo platformë përdoret nga shumica e shteteve që kanë problematika lidhur me personat e zhdukur, dhe trajnimet shtrihen nga niveli operator deri te administratorët e sistemit. Lektorët, të cilët po kryejnë trajnimet, janë vetë krijuesit dhe ekspertët e platformës.
Qëllimi është që brenda katërmujorit të parë të vitit 2025, të përmbushet detyra e caktuar nga Rezoluta e Kuvendit, duke përdorur tre modulet e para të iDMS dhe duke integruar të dhënat që Autoriteti ka mbledhur deri tani në databazën kombëtare. Ky hap do të sigurojë një menaxhim më të strukturuar të informacionit dhe qasje më të lehtë për publikun dhe institucionet në lidhje me fatin e personave të zhdukur.
Siguria dhe zhvillimi teknologjik – 2024
Gjatë vitit 2024, AIDSSH ka përqendruar përpjekjet në forcimin e sigurisë dhe zhvillimin teknologjik, duke garantuar mbrojtjen e dokumenteve historike, akses të sigurt për qytetarët dhe studiuesit, si dhe trajtimin e informacionit të klasifikuar sipas standardeve ndërkombëtare.
Autoriteti ka përmirësuar infrastrukturën digjitale dhe menaxhimin e informacionit përmes administrimit të arkivës digjitale, implementimit të platformave e-Conference and e-Studim, si dhe mirëmbajtjes së faqes zyrtare. Stafi ka përfituar trajnime dhe asistencë teknologjike, duke garantuar funksionimin e rregullt të pajisjeve dhe sistemeve elektronike. Gjatë vitit janë importuar 605 GB dokumentacion, përkatësisht 1.381.418 dokumente. Po ashtu, janë përgatitur draft-udhëzues, manuale teknike dhe rregullore për menaxhimin e sistemit dhe të kërkesave.
Informacioni i klasifikuar menaxhohet në pajisje të certifikuara, sipas VKM nr. 542/2019 dhe VKM nr. 312/2011, duke siguruar procedura të detajuara për operim të sigurt dhe koordinim me AKSIK për respektimin e standardeve më të larta të sigurisë.
Autoriteti ka bashkëpunuar me 27 institucione kombëtare dhe ndërkombëtare, duke shkëmbyer ekspertizë, avancuar projekte dhe promovuar kujtesën historike, edukimin mbi periudhën komuniste dhe transparencën e arkivave. Aktivitetet ndërkombëtare kanë forcuar rolin e AIDSSH si partner i besueshëm në reflektimin historik dhe edukimin qytetar.
Menaxhimi financiar i vitit 2024 ka qenë efikas dhe transparent, duke siguruar stabilitet institucional dhe realizimin e objektivave strategjike, përmes forcimit të kontrolleve të brendshme dhe kërkimit të burimeve të reja për projektet kryesore.
Disa problematika që ndikojnë në ushtrimin e plotë të funksioneve
Menaxhimi i fondit arkivor Me hyrjen në fuqi të ligjit të ri “Për Arkivat” (1 janar 2025), fondet arkivore të sistemit të Ministrisë së Brendshme dhe të Forcave të Armatosura kaluan në varësi të Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave (DPA). Kjo ka sjellë vakum institucional, pasi marrëveshjet e mëparshme me Ministrinë e Brendshme nuk janë më në fuqi. Autoriteti nuk ka më akses të plotë në fondet arkivore të nevojshme për verifikime ligjore dhe historike, duke cenuar transparencën dhe besueshmërinë publike.
DPA nuk ka dorëzuar asnjë fond arkivor, duke u justifikuar me mungesë burimesh njerëzore dhe vështirësi në përpunim. Kërkohet: vendimmarrje për kalimin e këtyre fondeve në administrimin e AIDSSH-së, sipas VKM nr. 98/2017 dhe nenit 13 të ligjit nr. 45/2015 sespe vazhdon të mbetet problem fakti që një pjesë e konsiderueshme e dokumentacionit të ish-Sigurimit të Shtetit ndodhet nëpër arkivat e institucioneve si trashëgimi institucionale, e papërdorshme dhe ndoshta jo e njohur mirë nga administratorët e tij.
Çështja e personave të zhdukur. Vonesa në miratimin e vendimit të Këshillit të Ministrave për personat e zhdukur ka penguar zhvillimin e gërmimeve dhe hetimeve.Ministria e Brendshme nuk ka përmbushur rolin e saj ligjor në zbatimin e marrëveshjes me ICMP-në, duke shkaktuar ngërç institucional.Mungojnë burimet financiare dhe stafi i specializuar për hetime më të thelluara.Kërkohet: miratimi i menjëhershëm i VKM-së për personat e zhdukur dhe ndarja e fondeve të posaçme për këtë proces.
Rehabilitimi dhe dëmshpërblimi i ish-të dënuarve politikë. Shumë kërkesa nga qytetarë të lindur ose rritur në internim mbeten pa zgjidhje, pasi mungojnë vendime specifike të Komisionit të Internim-Dëbimeve.Pa dokumentacion arkivor, këta persona nuk përfitojnë shtesë pensioni për periudhën e internimit. Janë paraqitur zyrtarisht nga Autoriteti disa sugjerime për ndryshime ligjore mbi parashikime të posaçme mbi mekanizimin e vërtetimit të qenies së personit të lindur apo të mitur në internim përmes verifikimit administrativ të dokumentacionit.Kërkohet: ndryshim ligjor për të mundësuar vërtetimin administrativ të statusit të të miturve të internuar, në mungesë të dokumentacionit origjinal.
Verifikimi i figures Mungesë bashkëpunimi nga organet e pushtetit vendor në procesin e verifikimit të figurës për emërime publike, dekorime dhe tituj nderi.Partitë politike nuk zbatojnë detyrimet ligjore për transparencën e figurës së kandidatëve në zgjedhje.Kërkohet: forcim i detyrimeve ligjore për bashkëpunim institucional dhe penalitete për moszbatim të ligjit nr. 45/2015.
Si përfundim:
Raporti i vitit 2024 është dëshmi e avancimit të mëtejshëm në përballjen me të kaluarën, duke u mbështetur në shpirtin e drejtësisë, me ndjeshmëri ndaj fatit njerëzor dhe përkushtim ndaj kujtesës kolektive.
Në vijim të angazhimit institucional, Autoriteti në vitin 2025 do të vijojë punën në këto drejtime:
- Hetimi i vendvarrimeve të personave të zhdukur gjatë diktaturës, përmes thellimit të bashkëpunimit ndërkombëtar dhe përdorimit të metodave bashkëkohore për identifikimin dhe rikuperimin e tyre, si dhe ngritjes së kapaciteteve të stafit për menaxhimin e informacionit nëpërmjet platformës ndërkombëtare iDMS.
- Verifikimi i figurave, përmes bashkëpunimit me institucionet qendrore dhe vendore, si dhe përfshirjes së tyre në aktivitete edukative dhe përkujtimore, duke mbështetur gjithashtu ngritjen e memorialeve të kujtesës.
- Vënia në funksion të plotë të arkivës digjitale, për të garantuar një arkivë të plotë, të sigurt dhe të aksesueshme, nëpërmjet rritjes sasiore të dokumenteve të digjitalizuara.
- Rritja e efikasitetit dhe aksesit publik, përmes përmirësimit të trajtimit të kërkesave, zgjerimit të aksesit virtual për publikun dhe zhvillimit të platformës Media, duke kombinuar qasjen digjitale me transparencën dhe ndërgjegjësimin shoqëror.
Arkiva e AIDSSH na jep mundësinë të njohim më mirë vetveten, rrënjët tona dhe historinë e shoqërisë dhe shtetit, duke na sfiduar të rishikojmë narrativat e vjetra dhe të arrijmë tek të vërtetat që na ndihmojnë të rritemi si shoqëri. Përmes saj riaktivizohet procesi i kujtesës personale, familjare dhe shoqërore, duke respektuar dhimbjen dhe duke hedhur dritë mbi të vërtetën.
Hapja e dosjeve, trajtimi i kërkesave qytetare, hetimet dhe verifikimet, projektet edukative, bashkëpunimi ndërinstitucional dhe menaxhimi financiar janë gurë themeli për ndërtimin e një shoqërie që nuk harron dhe që kërkon drejtësi.
https://www.youtube.com/watch?v=TltbrjwSBXk
Tirane 06.11.2025