Muri ra por pushteti planifikonte internime dhe burgime për “armiqte e partisë”
-Si i perceptonin qytetarët shqiptarë shembjen e murit dhe planet e pushtetit për të ruajtur ndikimin nëpërmjet internimeve dhe masave penale kundër “armiqve të partisë”.
“𝑀𝑢𝑟𝑖 𝑖 𝐵𝑒𝑟𝑙𝑖𝑛𝑖𝑡 𝑢 𝑝𝑟𝑖𝑠ℎ, 𝑘𝑦 𝑒̈𝑠ℎ𝑡𝑒̈ 𝑑ℎ𝑒 𝑓𝑢𝑛𝑑𝑖 𝑖 𝑘𝑜𝑚𝑢𝑛𝑖𝑧𝑚𝑖𝑡. 𝐾𝑗𝑜 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑗𝑒 𝑑𝑜 𝑡𝑒̈ 𝑗𝑎𝑝𝑒̈ 𝑠ℎ𝑘𝑎𝑘 𝑝𝑒̈𝑟 𝑡’𝑢 𝑘𝑡ℎ𝑦𝑒𝑟 𝑑𝑟𝑒𝑗𝑡 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑙𝑖𝑧𝑚𝑖𝑡 𝑡𝑒̈ 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ𝑎 𝑣𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑒 𝐸𝑣𝑟𝑜𝑝𝑒̈𝑠 𝐿𝑖𝑛𝑑𝑜𝑟𝑒”
“𝐴𝑡𝑎 𝑘𝑎𝑛𝑒̈ 𝑓𝑖𝑙𝑙𝑢𝑎𝑟 𝑛𝑗𝑒̈𝑟𝑖 𝑝𝑎𝑠 𝑡𝑗𝑒𝑡𝑟𝑖𝑡, 𝑣𝑒𝑡𝑒̈𝑚 𝑛𝑒 𝑘𝑒𝑚𝑖 𝑚𝑏𝑒𝑡𝑢𝑟, 𝑝𝑜𝑟 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑘𝑒̈𝑡𝑎 𝑡𝑎𝑛𝑒̈𝑡 𝑗𝑎𝑛𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟𝑢𝑎𝑟 𝑡𝑒̈ 𝑏𝑒̈𝑗𝑛𝑒̈ 𝑙𝑒̈𝑠ℎ𝑖𝑚𝑒 𝑒 𝑛𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚𝑒. 𝑘𝑗𝑜 𝑒̈𝑠ℎ𝑡𝑒̈ 𝑒 𝑎𝑟𝑠𝑦𝑒𝑠ℎ𝑚𝑒, 𝑠𝑒𝑝𝑠𝑒 𝑛𝑗𝑒̈ 𝑠ℎ𝑡𝑒𝑡 𝑠𝑜𝑐𝑖𝑎𝑙𝑖𝑠𝑡 𝑚𝑒𝑠 𝐸𝑣𝑟𝑜𝑝𝑒̈𝑠 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑙𝑖𝑠𝑡𝑒 𝑛𝑢𝑘 𝑚𝑢𝑛𝑑 𝑡𝑒̈ 𝑚𝑏𝑒𝑡𝑒𝑡 𝑘𝑜𝑚𝑢𝑛𝑖𝑠𝑡, 𝑘𝑒̈𝑠ℎ𝑡𝑢 𝑞𝑒̈ 𝑝𝑎𝑡𝑗𝑒𝑡𝑒̈𝑟 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑘𝑒̈𝑡𝑎 𝑑𝑜 𝑡𝑒̈ 𝑏𝑒̈𝑗𝑛𝑒̈ 𝑠𝑖 𝑡𝑒̈ 𝑡𝑗𝑒𝑟𝑒̈𝑡.”
“𝑇𝑒̈ 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ𝑒̈ 𝑢𝑑ℎ𝑒̈ℎ𝑒𝑞𝑒̈𝑠𝑖𝑡 𝑖 𝑛𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑢𝑎𝑛 𝑛𝑒̈ 𝑣𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑒 𝐿𝑖𝑛𝑑𝑗𝑒𝑠 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑡𝑒𝑘 𝑛𝑒, 𝑠𝑎 𝑡𝑒̈ 𝑚𝑏𝑎𝑟𝑜𝑗𝑛𝑒̈ 𝑝𝑟𝑜𝑏𝑙𝑒𝑚𝑒𝑡 𝑒 𝑓𝑖𝑙𝑙𝑢𝑎𝑟𝑎 𝑛𝑒̈ 𝐿𝑖𝑛𝑑𝑗𝑒 𝑑ℎ𝑒 𝑑𝑜 𝑡𝑒̈ 𝑛𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑜𝑗𝑒̈, 𝑠𝑒 𝑇ℎ𝑒𝑚𝑒𝑙𝑢𝑒𝑠𝑖𝑡 𝑡𝑒̈ 𝑃𝑎𝑟𝑡𝑖𝑠𝑒̈, 𝑛𝑗𝑒𝑟𝑖𝑢𝑡 𝑞𝑒̈ ℎ𝑎𝑛𝑡𝑒 𝑛𝑗𝑒𝑟𝑒̈𝑧, 𝑑𝑜 𝑡’𝑖 ℎ𝑖𝑑ℎ𝑒𝑛 𝑘𝑜𝑐𝑘𝑎𝑡 𝑛𝑒̈ 𝑒𝑟𝑒̈.”
“𝐸 𝑠ℎ𝑖𝑘𝑜𝑛 𝑐̧𝑓𝑎𝑟𝑒̈ 𝑝𝑜 𝑏𝑒̈ℎ𝑒𝑡? 𝑃𝑜𝑝𝑢𝑙𝑙 𝑒̈𝑠ℎ𝑡𝑒̈ 𝑎𝑖 𝑛𝑒̈ 𝐺𝑗𝑒𝑟𝑚𝑎𝑛𝑖𝑛𝑒̈ 𝐿𝑖𝑛𝑑𝑜𝑟𝑒, 𝑞𝑒̈ 𝑏𝑒̈𝑟𝑖 𝑎𝑡𝑒̈ 𝑞𝑒̈ 𝑛𝑢𝑘 𝑎𝑟𝑟𝑖𝑡𝑖 𝑛𝑒̈ 𝐿𝑢𝑓𝑡𝑒̈𝑛 𝑒 𝐷𝑦𝑡𝑒̈ 𝐵𝑜𝑡𝑒̈𝑟𝑜𝑟𝑒, 𝑞𝑒̈ 𝑎𝑟𝑟𝑖𝑡𝑖 𝑡𝑒̈ 𝑠ℎ𝑘𝑎𝑟𝑘𝑜𝑗𝑒̈ 𝑛𝑗𝑒̈ 𝐵𝑦𝑟𝑜 𝑃𝑜𝑙𝑖𝑡𝑖𝑘𝑒.
𝐾𝑗𝑜 𝑑𝑢ℎ𝑒𝑡 𝑡𝑒̈ 𝑛𝑑𝑜𝑑ℎ 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑡𝑒𝑘 𝑛𝑒 , 𝑝𝑜𝑟 𝑝𝑜𝑝𝑢𝑙𝑙𝑖 𝑦𝑛𝑒̈ 𝑛𝑢𝑘 𝑒 𝑎𝑟𝑟𝑖𝑛 𝑑𝑜𝑡, 𝑠𝑒 𝑛𝑒̈ 𝑣𝑒𝑛𝑑𝑖𝑛 𝑡𝑜𝑛𝑒̈ 𝑘𝑎 𝑑𝑖𝑘𝑡𝑎𝑡𝑢𝑟𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑒𝑔𝑒̈𝑟…𝑅𝑟𝑢𝑔𝑎 𝑞𝑒̈ 𝑛𝑒 𝑝𝑜 𝑛𝑑𝑗𝑒𝑘𝑖𝑚 𝑒 𝑘𝑎 𝑡𝑒̈ 𝑘𝑒𝑞𝑒𝑛 𝑞𝑦𝑠ℎ 𝑛𝑒 𝐾𝑜𝑛𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑒̈𝑛 𝑒 𝑇𝑖𝑟𝑎𝑛𝑒̈𝑠 𝑛𝑒̈ 1956. 𝐴𝑡𝑗𝑒 𝑢 𝑠ℎ𝑡𝑦𝑝 𝑛𝑗𝑒̈ ℎ𝑒𝑟𝑒̈ 𝑒 𝑚𝑖𝑟𝑒̈ 𝑑𝑒𝑚𝑜𝑘𝑟𝑎𝑐𝑖𝑎 𝑒 𝑙𝑖𝑟𝑖𝑎 𝑒 𝑓𝑗𝑎𝑙𝑒̈𝑠.”
Këto janë vetëm disa nga deklarimet e mbledhura nën survejim nga ish-Sigurimi i Shtetit nga të rinj të Tiranës dhe Shkodrës, në perëndim të regjimit komunist, 30 vjet më pare, vetëm pak ditë nga shembja e Murit të Berilinit.
Ritregimi i dosjes
me nr. 64 që mban titullin “𝐾𝑜𝑚𝑒𝑛𝑡𝑒𝑡 𝑚𝑏𝑖 𝑛𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚𝑒𝑡 𝑝𝑜𝑙𝑖𝑡𝑖𝑘𝑒 𝑛𝑒̈ 𝐸𝑢𝑟𝑜𝑝𝑒̈𝑛 𝐿𝑖𝑛𝑑𝑜𝑟𝑒” na jep një panoramë me ngjyra gati grotekse të një regjimi që edhe pse po merr fund vazhdon e vazhdon të zbulojë armiq dhe të planifikojë internime.
Në dokumente gjen raportimet në 25 mars të viti 1989 të Ministrit të Brendshëm, Simon Stefani, i cili i shkruante Sekretarit të Komitetit Qendror të Partisë së Punës se “djalli doli nga shishja”, referuar kështu ndryshimeve politike që po përjetoheshin ato ditë në Hungari e gjetkë në Lindje.
Shtatë muaj më vonë pas kësaj shkrese, më 9 nëntor të këtij viti, Muri i Berlinit ra duke shënuar kështu fundin e komunizimit në shumë vende të Europës Lindore.
Por, kushdo që do ta lexojë këtë dosje do të kuptojë se në Shqipëri ende përgjoheshin intelektualët në arsim, ushtri, uzina madje edhe pensionistët. Ende informatorët e Sigurimit të Shtetit ndiqnin dhe raportonin për “𝑒𝑙𝑒𝑚𝑒𝑛𝑡𝑒̈𝑡 𝑎𝑛𝑡𝑖𝑝𝑎𝑟𝑡𝑖” ata të familjeve “𝑡𝑒̈ 𝑑𝑒𝑘𝑙𝑎𝑠𝑢𝑎𝑟𝑎”, të cilët shpresonin aq shumë se ndryshimet politike në Europën Lindore do të sillnin në Shqipëri pluralizmin politik ndërsa autoritetet i tërhiqnin vëmendje njërit-tjetrit për të marrë masa kundër “armiqve të partisë”.
Në këtë dosje dokumentohet letra e Hekuran Isait drejtuar Ministrit Simon Stefanin, për shtetasit U.S. drejtor i shkollës së mesme në Gosë të Kavajës dhe H.Sh. anëtar partie, gazetar në gazetën “Adriatiku”, Durrës.
“𝐼 𝑡ℎ𝑎𝑠ℎ𝑒̈ 𝑠ℎ𝑜𝑘𝑢𝑡 𝑆𝑖𝑚𝑜𝑛 𝑆𝑡𝑒𝑓𝑎𝑛𝑖 𝑞𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑙𝑒𝑔𝑎𝑙𝑖𝑧𝑜𝑗𝑒̈ 𝑣𝑒𝑝𝑟𝑖𝑚𝑡𝑎𝑟𝑖𝑛𝑒̈ 𝑎𝑟𝑚𝑖𝑞𝑒̈𝑠𝑜𝑟𝑒 𝑡𝑒̈ 𝐻.𝑆ℎ. 𝑒 𝑡𝑒̈ 𝑈.𝑆. 𝑚𝑎𝑡𝑒𝑟𝑖𝑎𝑙𝑒𝑡 𝑡’𝑖𝑎 𝑗𝑎𝑝𝑖𝑛 𝐾𝑜𝑚𝑖𝑡𝑒𝑡𝑖𝑡 𝑡𝑒̈ 𝑃𝑎𝑟𝑡𝑖𝑠𝑒̈ 𝑠𝑒̈ 𝑟𝑟𝑒𝑡ℎ𝑖𝑡, 𝑖 𝑐𝑖𝑙𝑖 𝑡𝑒̈ 𝑣𝑒𝑛𝑑𝑜𝑠𝑒̈ 𝑣𝑒𝑡𝑒̈ 𝑠𝑒 𝑐̧𝑓𝑎𝑟𝑒̈ 𝑑𝑜 𝑡𝑒̈ 𝑏𝑒̈𝑗𝑒̈ 𝑚𝑒 𝑘𝑒̈𝑡𝑎 𝑑𝑦 𝑒𝑙𝑒𝑚𝑒𝑛𝑡𝑒̈ 𝑚𝑒 𝑣𝑒𝑝𝑟𝑖𝑚𝑡𝑎𝑟𝑖 𝑎𝑟𝑚𝑖𝑞𝑒̈𝑠𝑜𝑟𝑒”. (8.12.1989).
Dosja me nr. 64 e përgatitur nga Drejtoria e Tretë e Ministrisë së Brendshme në muajt e fundit vitit të 1989 mban një dyzinë informacionesh të shkëmbyera mes Ministrit të Brendshëm të kohës, Simon Stefani dhe Hekuran Isait, Sekretar i KQPPSH-së dhe Ramiz Alisë, Sekretar i Parë i Komitetit Qëndror.
Informatat përmbledhin ndryshimet politike që po përjetoheshin në vendet e lindjes si Hungaria, e cila nisi e para ndryshimet, duke pranuar një farë “pluralizëm socialist” dhe të hapet me Perëndimin në fushën ekonomike. Më pas raportohet për ngjarjet në Çekosllovaki, Poloni, Rumani, Jugosllavi. Nga bisedat e përgjuara perceptohet qartë shpresa e madhe e shqiptarëve kur thuhet “se do bashkohemi me Evropën në vitin 1992”. #md/
Ref.Arkiva e AIDSSH, Dosja nr. 64 “Ndryshimet politike në Europën Lindore”.
